Damat Rüstem Paşa, Osmanlı İmparatorluğu’nun en çalkantılı dönemlerinden birinde sadrazamlık yapmış ve tarihte önemli bir figür olarak yer almıştır. Yaklaşık 1500 yılında Saraybosna yakınlarında Hırvat asıllı bir ailenin çocuğu olarak doğmuştur. Babası Mustafa Bey, Katolik iken Müslüman olmuş ve Osmanlı hizmetine girmiştir. Rüstem Paşa, Enderun’da eğitim görmüş ve 1526 Mohaç Muharebesi’ne silahdar olarak katılmıştır.
Kanuni Sultan Süleyman’ın kızı Mihrimah Sultan ile evlenmesiyle “damat” unvanını almış ve sadrazamlığa yükselmiştir. Ancak, cüzzamlı olduğu yönündeki dedikodular nedeniyle bir süre evliliği tehlikeye girmiş, fakat üzerinde bit bulunmasıyla bu iddialar çürütülmüş ve evlenmesine izin verilmiştir.
Rüstem Paşa’nın entrikaları ve siyasi manevraları, Osmanlı tarihinde oldukça dikkat çekici ve tartışmalı konulardandır. En bilinen entrikalarından biri, Kanuni Sultan Süleyman’ın oğlu Şehzade Mustafa’nın ölümüne yol açan olaylarda rol oynamasıdır. Sahte mektuplar hazırlayarak Şehzade Mustafa’nın babasına karşı isyan hazırlığında olduğuna dair şüpheler uyandırmış ve bu durum Şehzade Mustafa’nın öldürülmesine neden olmuştur. Ayrıca, Hadım Süleyman Paşa’nın görevden alınmasının ardından sadrazamlığa getirilmiş ve bu süreçte Hürrem Sultan ile Mihrimah Sultan’ın da etkisiyle Şehzade Mustafa’nın ölümüne zemin hazırlamıştır.
Şehzade Mustafa’nın ölümünden sonra, yeniçerilerin ayaklanma çıkarabileceği endişesiyle Rüstem Paşa görevden alınmış, yerine Kara Ahmet Paşa getirilmiştir. Ancak Hürrem Sultan ve Mihrimah Sultan’ın çabalarıyla Rüstem Paşa, Kanuni Sultan Süleyman tarafından yeniden sadrazam olarak atanmıştır. Rüstem Paşa’nın büyük bir zenginliğe sahip olduğu ve Osmanlı Padişahlarından sonra en zengin kişi olduğu söylenir. Sahip olduğu varlıklar arasında su değirmenleri, köleler, atlar ve büyük miktarda nakit para bulunmaktadır. Ayrıca, rüşvetle suçlanmış ve o dönemde ortaya çıkan yeni bir makam vergisi türü olan câize ile ilgilenmiştir. Bu durum, onun finansal entrikalarının bir parçası olarak görülmektedir.
Rüstem Paşa’nın hayatı ve entrikaları, Osmanlı İmparatorluğu’nun siyasi yapısının karmaşıklığını ve dönemin güç mücadelelerini yansıtmaktadır. Rüstem Paşa, Balkanlar’dan devşirme olarak İstanbul’a getirilmiş ve Enderun’da eğitim görmüştür. Enderun, yetenekli çocukların eğitim aldığı bir kurumdu ve mezunları birçok dil biliyor, bilim ve finans alanındaki gelişmeleri takip edebiliyor, askeri liderlik ve yakın dövüş becerilerinde ustalaşıyorlardı.
1526’da Mohaç Muharebesi’ne silahdar olarak katılan Rüstem Paşa, daha sonra mirahur-i evvel ve rikab-dar görevlerine yükselmiştir. Diyarbakır ve Anadolu Beylerbeyi görevlerinde bulunmuş, 1539’da üçüncü vezir olarak atanmıştır. Aynı yıl, Kanuni Sultan Süleyman’ın kızı Mihrimah Sultan ile evlenmiş ve ‘damat’ unvanını almıştır. Hadım Süleyman Paşa’nın azledilmesinin ardından, 1544’te sadrazam olarak atanmış ve 1561’deki ölümüne kadar iki dönem bu görevde bulunmuştur.
Rüstem Paşa, ünlü Osmanlı mimarı Mimar Sinan tarafından inşa edilen birçok yapıya hamilik yapmıştır. En bilineni İstanbul’daki Rüstem Paşa Camii’dir. Ayrıca Sapanca’da inşa ettirdiği külliye de dikkat çekicidir. Büyükkarıştıran’da cami, mektep, han, hamam, çeşme, dükkân, suyolu ve kaldırımlar gibi birçok sosyal ve eğitim tesisi yaptırmıştır. “Tevarih-i Ali Osman” veya “Tarih-i Rüstem Paşa” adıyla yazdığı tarih eseri, Osmanlı devletinin kuruluşundan 1561’e kadar olan dönemi kapsar ve önemli bir tarihi kaynaktır.
Rüstem Paşa’nın bu katkıları, onun sadece bir devlet adamı olarak değil, aynı zamanda kültür ve sanata değer veren bir hamî olarak da hatırlanmasını sağlamıştır.
Kerim Yarınıneli/KerimUsta.com
Kaynaklar:
- Rüstem Paşa – Vikipedi
- Rüstem Paşa’nın hayatı | ihya.org
- RÜSTEMPAŞA CAMİİ | Kültür Portalı
- ARŞİV BELGELERİ IŞIĞINDA SADRAZAM RÜSTEM PAŞA’NIN BÜYÜKKARIŞTIRAN’DAKİ ….
- Damat Rüstem Paşa | ahya.net
- Resim: Kerim Yarınıneli tarafından hayali olarak hazırlanmıştır.
Herkesin bir yaşama nedeni var. Benimkiyse, bir “Sevda”…