Şair Cemal-i Halveti Hakkında Bilgi

Cemal-i Halveti

Çelebi Halife diye meşhur olan Cemal-i Halvetî’nin tam adı Ebü’l-Füyuzit Muhammed b. Hamidüddin b. Mahmud b. Muhammed b. Cemaleddin el-Aksarayi’dir. Doğum tarihi bilinmemektedir.  Bazı kayıtlarda Amasya’da doğduğu yazılı ise de tarihçiler çoğunlukla Aksaray’da doğduğunda birleşirler.

İlk tahsilini doğduğu yerde yaptıktan sonra İstanbul’a gitti. Medresede okurken tasavvufla ilgilenmeye başladı. Zeyniyye tarikatı şeyhlerinden olup Hacı Halife diye tanınan Seyyid Abdullah el-Kastamoni’ye bağlandı ve sonrasında icazet aldı. Bir müddet sonra Karaman’da olduğunu duyduğu Alâeddin Halvetî’nin müridi Abdullah Karamani’ye, onun vefatından sonra da Tokat’a giderek Ümmî Şeyh Tahirzade’ye bağlandı.

Daha sonra Bakü’de bulunan Halvetiyye’nin ikinci piri Seyyid Yahya-yı Şirvânî’den istifade etmek üzere yola çıktı. Onun vefat haberi üzerine Molla Piri diye bilinen halifesi Muhammed Bahâeddin Erzincani’ye bağlandı. İcazetnamesini aldıktan sonra bir süre Amasya’da hizmet veren Cemal-i Halvetî, II. Bayezid ve Koca Mustafa Paşa’nın daveti üzerine İstanbul’a geldi.

Önce Ayvansaray’da Gül Camii’nin yanında, daha sonra da Kocamustafapaşa’daki dergahta postnişin olarak vazife yaptı. Padişah tarafından veba hastalığına yakalananlara dua etmesi için kırk dervişiyle beraber hacca gönderilen Çelebi Halife, yerine Sünbül Sinan’ı vekil bırakarak yola çıktı. Yolda Tebük yakınlarında vefat etti. Vefatına, “kad mate şah-ı evliya” (899) cümlesi tarih olarak düşürülmüştür.

Cemâl-i Halvetî’nin kurucusu olduğu Cemaliyye tarikatı Halvetiyye tarikatının dört ana şubesinden biridir. Cemaliyye’den Sünbüliyye, Şabaniyye, Assaliyye ve Bahşiyye adlı dört tali kol doğmuş, bunlardan Şabaniyye birçok alt kola ayrılmıştır.

Eserleri:

• Tefsîrü’l-Fâtiḥa ve’ḍ-Ḍuḥâ,
•  Risâletü hüviyyeti’l-muṭlaḳa,
• Teʾvîlü “ḥubbü’d-dünyâ reʾsü külli ḫaṭîʾetin”
• Kitâbü’n-Nûriyye.
• Risâletü’l-kevs̱eriyye.
• Envârü’l-ilâhiyye.
• Risâletü’l-İslâmiyye.
• Sirâcü’s-sâlikîn ve minhâcü’ṭ-ṭâlibîn.
• Envârü’l-ḳulûb li-ṭalebi rüʾyeti’l-maḥbûb.
• Esrârü’l-vuḍûʾ. Yedi fasılda abdestin sırları anlatılır.
• Risâletü’r-raḥîmiyye.
•  Maḳāle tevs̱îḳıyye ve risâle tevḥîdiyye.
• Ḥabbetü’l-maḥabbe.
• Şerḥu erbaʿîne ḥadîs̱en ḳudsiyyen.
• Teʾvîlâtü erbaʿîne ḥadîs̱en.
• Tefsîru “ḫaleḳallāhü Âdeme ʿalâ ṣûretih”
•  Sirâcü’l-ḳulûb.
• Dîvançe

Kaynak:

• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi-cemal-i-halveti