İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na Göre İşverenin Yükümlülükleri
“Güvenlik önce gelir” sözü, iş hayatında yalnızca bir özdeyiş değil, aynı zamanda 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile işverene yüklenmiş yasal bir sorumluluktur.
Ancak bu sorumluluk, yalnızca yasanın emrettiği bir yükümlülük değil; aynı zamanda her çalışanı koruma bilincinin bir parçasıdır. Bu yazının amacı, işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği konusundaki temel yükümlülüklerini sade ve anlaşılır biçimde açıklamak, hem çalışanların hem de işverenlerin güvenli bir çalışma ortamı oluşturma sürecinde bilinçlenmesine katkı sağlamaktır. Unutulmamalıdır ki güvenli bir işyeri, yalnızca kazaları önleyen değil; aynı zamanda verimliliği, huzuru ve insan onurunu koruyan bir ortamdır.
1. Risklerin Önlenmesi ve Değerlendirilmesi
İşveren, işyerinde oluşabilecek riskleri önceden belirlemek ve bu riskleri en aza indirmek amacıyla risk değerlendirmesi yapmak ya da yaptırmak zorundadır. Bu kapsamda düzenli olarak değerlendirme yapılmalı, sonuçlar çalışanlarla paylaşılmalı ve gerekli önleyici tedbirler alınmalıdır.
MADDE 4 – (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede;
a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hâle getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar.
2. Çalışanları Bilgilendirme ve Eğitme
İşveren, çalışanları işyerindeki riskler, alınan önlemler ve yasal hakları konusunda bilgilendirmeli; ayrıca işe başlamadan önce ve gerek duyulduğunda iş sağlığı ve güvenliği eğitimi vermelidir. Bilgili ve eğitimli çalışan; kendini koruyabilen çalışandır.
MADDE 16 – (1) İşveren, çalışanları ve çalışan temsilcilerini işyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri hakkında bilgilendirir.
MADDE 17 – (1) İşveren, çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili gerekli eğitimin verilmesini sağlar.
3. Profesyonel Destek Alma: İSG Uzmanı ve İşyeri Hekimi
İşveren, işyerinin tehlike sınıfına ve çalışan sayısına göre iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirmekle yükümlüdür. Çok tehlikeli sınıftaki işyerlerinde çalışan sayısına bakılmaksızın bu görevlendirme yapılmalıdır.
Not: 50’den az çalışanı bulunan az tehlikeli işyerlerinde, Bakanlık tarafından ilan edilen eğitimleri tamamlamak şartıyla işveren veya işveren vekili bazı İSG hizmetlerini üstlenebilmektedir.
MADDE 6 – (1) İşveren; çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlamak üzere, iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin görevlendirilmesini sağlar.
4. Sağlık Gözetimi ve Ortam Ölçümleri
İşveren, çalışanların işe giriş ve periyodik sağlık muayenelerini yaptırmakla yükümlüdür. Ayrıca işyerinde gürültü, toz, kimyasal madde gibi tehlikeleri tespit etmek için ortam ölçümleri yaptırılmalıdır.
MADDE 15 – (1) İşveren, çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerini dikkate alarak, sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar.
5. Acil Durumlara Hazırlık
İşveren, yangın, patlama, doğal afet gibi beklenmedik durumlar için acil durum planları hazırlamalı, ilk yardım ve yangın ekipleri oluşturmalı, gerekli tatbikatları düzenli olarak yaptırmalıdır.
MADDE 11 – (1) İşveren; acil durumların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri almak, çalışanları bilgilendirmek, gerekli donanımı sağlamak ve eğitim vermekle yükümlüdür.
6. Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) Sağlama
Eğer bir risk, diğer önlemlere rağmen tamamen ortadan kaldırılamıyorsa, işveren çalışanlara uygun kişisel koruyucu donanımlar (baret, eldiven, gözlük, maske vb.) temin etmek ve kullanımını denetlemekle yükümlüdür.
MADDE 5 – (1) İşverenin yükümlülükleri arasında;
ç) Risklerin kaynağında yok edilememesi hâlinde uygun kişisel koruyucu donanımların sağlanması yer alır.
7. Çalışan Temsilcisi Görevlendirme
İşveren, iş sağlığı ve güvenliği konularında çalışanların görüşlerini almak ve katılımlarını sağlamak üzere bir veya birden fazla çalışan temsilcisi görevlendirmelidir.
MADDE 8 – (1) İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılımı sağlamak üzere çalışan temsilcileri görevlendirir.
8. İş Kazası ve Meslek Hastalığını Bildirme
İşyerinde meydana gelen her iş kazası ve meslek hastalığı, en geç 3 iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmelidir. Ayrıca ilgili yönetmelik uyarınca Bakanlığa da bildirim yapılır.
MADDE 14 – (1) İşveren, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmekle yükümlüdür.
Kanun, işverene yalnızca hukuki değil, aynı zamanda ahlaki bir sorumluluk da yükler:
Çalışanlarını koru, önlem al, eğit ve denetle.
Unutulmaması Gerekenler
- 6331 Sayılı İSG Ana kanun sabittir, ancak bağlı yönetmeliklerde, çalışan sayısı kriterlerinde ve idari para cezalarında düzenli değişiklikler yapılabilmektedir.
- Örneğin, 4 Şubat 2024 tarihinde 6331 sayılı Kanun’a bağlı birçok yönetmelik güncellenmiştir. Bunlar arasında:
- İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
- İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Yönetmeliği
- İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analizleri Yönetmeliği
- “50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin İSG hizmeti alma zorunluluğu”, 1 Ocak 2025 itibarıyla yürürlüğe girmiştir.
- Güncel mevzuatı — özellikle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın duyuru, yönetmelik ve kararnamelerini — takip etmek ve bir İş Güvenliği Uzmanından profesyonel destek almak oldukça önemlidir.
Güvenli bir işyeri yalnızca yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda insani ve ahlaki bir sorumluluktur.
Kerim Yarınıneli / KerimUsta.com
Kaynak:
- 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı – Resmi Duyurular
