Şair Atai Hakkında Bilgiler: Nev’i-zade

Şair Atai Hakkında Bilgiler: Nev’i-zade

15. yüzyıl şair Atai, asıl adı Ataullah olan ve Nev’i-zade diye tanınan bir divan edebiyatı şairi, tarihçi ve fıkıh alimidir. 1583 yılında İstanbul’da doğmuş, 1635 yılında yine İstanbul’da vefat etmiştir. Babası, ünlü şair Nev’i’nin oğlu Yahya Efendi’dir. Küçük yaşta ilim tahsiline başlayan Atai, çeşitli medreselerde müderrislik ve kadılık yapmıştır. Evliya Çelebi, onun güler yüzlü ve hoş sohbet bir kişi olduğunu belirtir. Ayrıca Aziz Mahmud Hüdayi’nin manevi feyzinden de istifade etmiştir.

Atai, şiirde Fuzuli ve Baki’nin etkisinde kalmış, kaside, gazel ve mesnevi türlerinde eserler vermiştir. Mesnevi sahasında beş eseri vardır: Alemnüma (Saki-name), Nefhatü’l Ezhar, Sohbet-ül-Ebkar, Heft Han, Hilyet-ül-Efkar. Bu eserler bir hamse oluşturur. Şiir dili oldukça ağırdır. Divan’ı, Yahya Efendi’ye ithaf etmiştir.

Atai’nin en önemli ve meşhur eseri, Hadaik-ül-Hakayık fi Tekmilet-iş Şakayık adlı tarih kitabıdır. Bu eserde, Kanuni Sultan Süleyman’dan yaşadığı zamana kadar yetişen ulema ve meşayihin hayatlarını anlatmıştır. Ayrıca El-Kavl-ül-Hasen fi Cevab-il Kavl li-Men adlı bir fıkıh kitabı da yazmıştır.

İslam ansiklopedisine göre, Atai, Rifaiyye tarikatının Muhammed Atiyye er-Rifai’ye (ö. 1469) bağlı bir kolu olan Ataiyye’nin kurucusudur. Bu tarikat, Balkanlar’da ve Anadolu’da yayılmıştır. Atai, ayrıca Aziz Mahmud Hüdayi Türbesi’nin kapısı üstündeki Arapça tarih kitabesini yazmıştır. Ölüm tarihi kaynaklarda farklı olarak verilse de, en doğru tarih Cemaziyelevvel 1045 / Ekim 1635’tir. Mezarı Şeyh Vefa Tekkesi haziresinde babasının yanındadır.

Kerimusta.com/Kerim Yarınıneli

Kaynak: 

• ATÂÎ, Nev‘îzâde – TDV İslâm Ansiklopedisi.
• Nevizade Atai Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri. 
• TDV İslâm Ansiklopedisi – ATÂÎ, Nev‘îzâde.