Seyyid İmadeddin Nesimi Hakkında Bilgi

İmadeddin Nesimî, daha çok Seyid Nesimî mahlası ile tanınan, 14. yüzyılda (1360-1417) yaşamış  Azeri ya da Türkmen Hurûfi divan şairidir. Kaynaklarda doğum yeri ve tarihi hakkında yeterli bilgi bulunmadığı gibi araştırmacıların çalışmalarında da farklı bilgiler vardır.Bazı kaynaklara göre doğum tarihinin 1369-1370 yılları arasında olduğu tahmin edilmektedir.

Azerbaycan Türkçesinde ve Farsça divanların yanı sıra Arapça şiirler de yazmıştır.Şairin doğum yeri, hatta ismi konusunda bilgi kirliliği ölümünden sonra şöhret bulduğu içindir.Doğum yeri olarak ise Azerbaycan,İran,Irak ve Türkiye olmak üzere farklı yerler gösterilmektedir.

• Azerbaycan kaynaklarında Azerbaycan’ın Şamahı şehrinde,
• İran kaynaklarına göre Şiraz ya da Şirvan’da,
• 16. yüzyıl Osmanlı yazarlarından Aşık Çelebi Diyarbakır’da,
• Latîfî ise Bağdat’ta (Nesîm nahiyesi)
• Nesîmî ile aynı dönemde yaşayan İbn Hacer el-Askalânî ve İbnü’l-İmâd ise onu Tebrizli olarak gösterir.

Azerbaycan Türkçesinde ve Farsça divanlar yazmıştır. Şiirleri dönemin birçok şairini etkilemiştir. Şiirlerinde Hallâc-ı Mansûr’u andıran ifadeler kullanmasıyla idarecilerin tepkilerini üzerine çekmiştir.Nesîmî, Ester-Âbâdî Fazlullah’ın yaymaya çalıştığı vede Nâimî’den öğrendiği Hurûfiliği kabul etmiş ve bu mezhebin önde gelen savunucuları arasında yer almıştır.

Daha sonra Fazlullah’ın öldürülmesi üzerine Azerbaycan’dan ayrılıp Türkçe şiirleriyle tanındığı Anadolu’ya gelen Nesimî’nin, I. Murad devrinde Bursa’ya ulaştığı ve burada iyi karşılanmadığı anlaşılmaktadır. Kendisinin de Hacı Bektaş-ı Veli’den etkilendiği ileri sürülmektedir. Ayrıca Hacı Bayram-ı Veli ile görüşmek için Ankara’ya gitmiş, Hurûfilik’le ilgili fikirleri sebebiyle huzura kabul edilmemiştir. Ancak Ali Şîr Nevaî’nin Nesîmî hakkında övgü dolu sözler söylemesi onun Orta Asya Türk dünyasında önemli bir kişilik olduğunu göstermektedir. Hatta bir kısım Anadolu Beylerini de etkilemiştir. Anadolu’da fikirlerini yayacak ortam bulamayan Nesimî o tarihte Hurûfiler’in Suriye’deki en önemli merkezi olan Halep’e gitti. Halkın yanı sıra Dulkadiroğlu Ali Bey’le kardeşi Nâsırüddin ve Karayülük Osman, Karakoyunlu Hükümdarı Cihan Şah gibi devlet adamları da fikirlerinden etkilendiler.

Nesimî şairlik gücünü fikirlerini yaymak için kullandı. “Tanrı’nın insan yüzünde tecelli etmesi” ve “vücudun bütün organlarını harflerle izah” gibi fikirleri dönemin dini yetkililerince tepkiyle karşılandı. Bir süre sonra Halep uleması, görüşlerinin İslam’a aykırı olduğunu ileri sürerek öldürülmesi için fetva verdi.

Mısır Çerkes Kölemen hükümdarı Muavyed Şeyh’in onayını alan saltanat naibi Emir Yeşbek tarafından boynu vurulup derisi yüzülmek suretiyle 1417 yılında öldürüldü. Cesedi Halep’de 7 gün teşhir edilmiş, sonrasında vücudu parçalanarak birer parçası inançlarını bozduğu düşünülen Dulkadiroğlu Ali Bey’le kardeşi Nâsırüddin ve Kara Yülük Osman’a gönderilmiştir.

Kullandığı mahlaslar

• Nesîmî
• Hüseynî
• Seyyid
• Seyyid Nesîmî
• Hâşimî
• Şirâzî
• Na‘îmî
• İmâd
  olarak çeşitlilik göstermektedir.

Nesîmî’nin Eserleri:

• Türkçe Divan
• Farsça Divan
• Mukaddimetü’l-Hakâyık

Kaynaklar:

• Turkiyatjournal. com/Makaleler/927547844_Seadet%20%C5%9EIHIYEVA.pdf
• Antoloji. com/seyyid-nesimi/hayati
• Turkedebiyati. org/seyyid-imadeddin-nesimi.html
• İsamveri. org/pdfdrg/D01093/2013_68/2013_68_SENODEYICIO.pdf
• Antoloji. com/seyyid-nesimi/hayati/

Kerim YARININELİ
kerimusta.com