Ali Şir Nevai (veya Ali Şir Navai), Orta Asya’nın önemli Türk şairleri ve yazarlarından biridir. 15. yüzyılda Timur İmparatorluğu’nun hükümetinin önemli bir üyesiydi ve İslam dünyasının kültürel ve edebi hayatına büyük katkılarda bulundu.
Ali Şir Nevai, 9 Şubat 1441’de (17 Ramazan 844) Herat şehrinde doğdu. Babası Kiçkine Bahadır (Kiçkine Bahşı) Timur’un torunlarının hizmetinde bulunmuş, en sonra Bâbür Şah’ın sarayında da önemli bir mevki sahibi olmuştu. Ali Şir Nevai’nin ailesi bilim ve edebiyatla yakından ilgileniyordu.
Ali Şir Nevai, Türk edebiyatının önemli isimlerinden biri olarak kabul edilir. Farsça ve Türkçe olmak üzere iki dilde yazılar yazdı. Eserleri arasında gazeller, rubailer (dörtlükler), divanlar, mesneviler (uzun manzum hikayeler) ve nasihatnameler (öğütler) bulunur. Eserleri, Orta Asya’da ve İslam dünyasının diğer bölgelerinde büyük saygı gördü.
Ali Şir Nevai’nin yaşadığı dönemde Timur İmparatorluğu, Orta Asya’nın büyük bir bölümünü yönetiyordu ve kültürel bir merkez haline gelmişti. Bu dönemde sanat, edebiyat ve bilim alanlarında büyük bir canlılık yaşanıyordu ve Ali Şir Nevai bu hareketin merkezlerinden biriydi.
Ali Şir Nevai, 3 Ocak 1501’de Herat’ta öldü. Ölümünden sonra eserleri, Orta Asya’dan Hindistan’a kadar geniş bir coğrafyada okundu ve etkisini sürdürdü. Eserleri, Türk ve Fars edebiyatının zengin mirasına katkıda bulunmuş ve Orta Asya’nın kültürel geçmişini zenginleştirmiştir.
Ali Şir Nevai, hem Türkçe hem de Farsça’yı ustalıkla kullanabilen bir şairdi. Onun eserleri, hem Türk hem de Fars edebiyatının zengin geleneğine katkıda bulundu. Ayrıca Arapça ve diğer dillerde de yazılar yazdı.
Ali Şîr Nevâî manzum ve mensur eserleriyle sadece Çağatay edebiyatının değil bütün Türk edebiyatının önde gelen simalarındandır. Türkçe eserlerinde Nevâî ve Farsça şiirlerinde Fânî olmak üzere iki mahlası vardır
Eserleri:
- Bedâyiu’l-bidâye.
- Nevâdirü’n-nihâye.
- Garâibü’s-sıgar.
- Nevâdirü’ş-şebâb.
- Bedâyiu’l-vasat.
- Fevâidü’l-kiber.
- Hazâinü’l-meânî.
- Hayretü’l-ebrâr.
- Ferhâd ü Şîrîn.
- Leylâ vü Mecnûn.
- Seb‘a-i Seyyâre.
- Sedd-i İskenderî.
- Lisânü’t-tayr.
- Nesâyimü’l-mahabbe min şemâyimi’l-fütüvve.
- Mecâlisü’n-nefâis.
- Hamsetü’l-mütehayyirîn.
- Hâlât-ı Seyyid Hasan Erdeşîr Big.
- Hâlât-ı Pehlevân Muhammed.
- Çihl Hadîs.
- Sirâcü’l-müslimîn
- Münâcât.
- Muhâkemetü’l-lugateyn
- Mîzânü’l-evzân
- Mahbûbü’l-kulûb
- Münşeât
- Vakfiyye
- Nazmü’l-cevâhir
- Târîh-i Enbiyâ ve Hükemâ
- Târîḫ-i Mülûk-i ʿAcem
Kaynak:
- İslam Ansiklopedisi
Herkesin bir yaşama nedeni var. Benimkiyse, bir “Sevda”…