Tenerife’den (Kanarya Adaları) ponza taşı örneği. Örneğin yoğunluğu 0.25 g/cm³’dür. Cetvel cm seviyesindedir.
Ponza volkanik bir kayaç türü.
Türkçe’de pomza taşı, sünger taşı, köpüktaşı, topuk taşı, hışırtaşı, nasırtaşı, küvek gibi adlarla bilinir. İngilizcede iri taneli olanlara “pumiz”, ince taneli olanlara da “pumicite” denir.
Özellikleri
Volkanik bir cam yapısındadır. Genelde açık renkli olup beyazdan, kreme, mavi, griye kadar değişen renklerde olur, ancak yeşil, kahverengi ve siyah da olabilir. Asidik ve bazik karakterli volkanik faaliyetler sonucu oluşan;
gözenekli bünyesinde kristal suyu olmayan, genellikle riyolit kompozisyonu içeren kayaç. Asidik pomza; beyaz, kirli beyaz renkte olup, daha yaygın olarak bulunur ve yoğunluğu 0.5-1 gr/cm3 arasında değişir. Bazik pomza ise yabancıların “Scoria” dedikleri, Türkçede ise bazaltik pomza olarak bilinen kahverengi, siyahımsı renkte pomza türü olup, özgül ağırlığı 1-2 gr/cm3 dür.
Tarihçe
İlk olarak antik Yunanlılar tarafından kullanıldığı bilimektedir. ABD’de ise 1800’lü yıllarda keşfedilmiştir. Türkiye’de üretimine ilk olarak 1988 yılılnda başlandı. [1] Pomza taşı, Türkiye’de ağırlıkla Isparta ayrıca da Bitlis, Kayseri, Nevşehir, Van, Kars, Ağrı,Ankara ve Sivas civarında bulunmaktadır.
Kullanım yerleri
Ponzanın fazla gözenekliliği, ısı ve ses geçirgenliğini düşürür ve bu özelliği inşaat sektöründe kullanımını sağlar. Türkiye’de üretilen pomzanın %90 kadarı inşaat sektöründe tüketilir. Pomzanın ikinci büyük kullanım alanı abrazif (aşındırıcı) sanayiidir. Oldukça hafif aşındırıcı olarak sınıflandırılan pomza gerek doğal, gerek yapay madeni eşyaları ve yumuşak metalleri (gümüş gibi) cilalamakta kullanılır. Tekstil sanayiinde kullanılan pomzanın kimyevi ve fiziki özellikleri büyük önem taşır ve bu özellikler ancak derinlik pomzalarında bulunur.
Renklilik: İyi kalite pomza beyaz olmalıdır.
Kırılganlık. İyi bir pomza, sert bir yüzeye vurulduğunda ezilip toz olmalı fakat kırılmamalıdır.
Kimyasal birleşim. Tekstil sanayiinde pomzanın kullanılabilmesi için, kimyevi birleşimindeki demir oksit, sodyum oksit ve potasyum oksit miktarlarının, kumaş boyası ve yıkamada kullanılan diğer kimyevi maddelerle reaksiyona girebileceği ve kumaşta renk değişikliği oluşturabileceği hususu dikkate alınmalıdır.
Sertlik. Kırılmadan ezilme özelliği göstermelidir.
Özgül ağırlığı. Sıfır nemde özgül ağırlığının 0.5-0.55 g/cm3 olması istenir.
Su emme özelliği. Tekstil kalitesi için %50’den fazla olan su emme özelliği ideal kullanımı sağlar.
İşlenme durumu. Tekstil kalitesi pomzanın keskin yüzeylerinin yuvarlatılmış olması istenir ki, temas ettiği kumaş yırtılmasın. Cam eşyaların işlenmesi, özel boyalarda dolgu maddesi olarak, tarım ilaçlarında kimyasal taşıyıcı olarak, sabun ve deterjan üretiminde puzzolan madde olarak kullanılması diğer kullanım alanlarından bazılarıdır. Son yıllardaki bir kullanım alanı da “barbikü” tabir edilen mangallarda, kömürün yerini almasıdır. Burada mangalın alttan fazla ısıtılması sonucunda akkor hale gelen pomza, kömür ateşi işlevini görür.
Tarihte Ponza:
MÖ 1.yüzyılda Vitruvio’ya ait mimari özette ponza taşından bahsedilmektedir. Vitruvio bu özette “sudan hafif” bu nedenle de “yüzücü” olarak tanımlar. Ayrıca “suyu emmediğini” ve “hijyenik” olduğunu da belirtir. Eski Romalılar zamanında ponza taşı çoğunlukla termal banyoların ve tapınakların yapımında kullanılmıştır. Bu eserlerin bazıları halen görülebilir. Bu dönemlere ait en belirgin örnekler Roma Pantheonu ve İstanbul’daki Ayasofya Kilisesi’dir. Almanya ‘da ise 1800 lü yıllarda Rhinenland şehrinde kullanılmaya başlanmıştır. Avrupa genelinde ise yakın döneme dek ponza taşına ilgi gösterilmemiştir. ABD de ise ponza taşının yapı malzemesi olarak kullanılması 18. yüzyılın ortalarında California’da başlamıştır. Son 30 yıl içerisinde ise teknolojinin gelişmesi ve çevre bilincinin artması ponza taşının kullanımını yaygınlaştırmıştır.
Tekstil Sektöründe Ponza Kullanımı Ponza taşının fiziksel ve kimyasal (Na2O – K2O) özellikleri tekstil endüstrisinde mamül ürünlerin taşlanması için tamamen uygundur. Yıkama tekniklerindeki gelişme ile birlikte ponza taşı, daha hafif gramajlı kumaşların yıkanmasında da kullanılmaya başlanmıştır. Ayrıca yeni nesil yıkama makinalarında daha büyük kalibre edilmiş ponza taşlarıda kullanılmaya başlamıştır. Bu sektörde kullanılan ponza taşı asidik olandır ve rengi beyazdır, üründe leke oluşturmaz ve temizleme gerektirmez. Bu da tekstil ürününün maliyetine ek bir artış getirmez. Ancak kullanılacak ponza tamburlama diye tabir edilen yuvarlatma işlemine tabi tutulmalı ve diğer tüm yabancı maddelerden özenle ayrıştırılmalıdır. Ayrıca yıkanacak kumaşların farklılıkları ve yıkama makinalarındaki çeşitlilik nedeni ile değişik ebatlarda kalibre edilmelidir. Tekstil sektöründe, ürüne hasar vermeden iyi bir aşındırma yapmak için ponza taşında kaliteli ve özenli işçilik uygulanmış, içeriğinde hiçbir yabancı madde karışımı olmayan ürünlerimizi tavsiye ediyoruz.
Yapılarda Ponza Kullanımı:
Ponza taşının yapılarda kullanılan tipine Almancadan dilimize girmiş olan bims adı verilmektedir. Mükemmel fiziksel ve mekanik özellikleri bulunmaktadır. ponza, perlitin kullanıldığı alanların genellikle tümünde kullanılır. Perlitte kullanılan enerji ve yatırım ponzada gerekmediğinden, enerjinin korunmasına olan ihtiyaçtan ve deprem dayanıklılığından dolayı modern binalarda ponza ürünlerinin kullanımı büyüyen bir hızla artmaya devam etmektedir. Ülkemizde meydana gelen üzücü depremler nedeniyle inşaat sektörü bu ürünlere önem vermeye başlamıştır. Ponza normal kumun ve çakılın 1/3 ile 2/3’ü kadar yoğunluğa sahiptir. Aynı durum ponza ile yapılan betonlarda da görülür.
İnşaatlarda ponza betonunun normal betondan hafif olması ( birim hacim ağırlığı 800 – 900 kg / m3 ) nedeni ile zaman ve işçilikten tasarruf sağlamaktadır. Ayrıca temele binen yük azalacağından yaklaşık % 20 civarında demirden tasarruf sağlanması mümkündür. Kum-çimento harcının yerine, ponza taşı harcı kullanılması sonucu harcın hafifliğinden dolayı mekanik kuvvete daha az yüklenilmekte, hafif yapı ürünlerinin asmolen ve duvar malzemesi olarak kullanılması daha az beton ihtiyacı doğurmakta ve düzenli malzeme kullanımının getirdiği zaman ve işçilik avantajı bina maliyetlerinde düşüşe neden olmaktadır. Ayrıca bu tip blokların kullanıldığı duvarlarda direk alçı, seramik vb. kaplamalar uygulanabilmekte, sıva uygulanması durumunda ileriki yıllarda sıva üstü çatlama kabarma olmamaktadır. Ponzanın ısı geçirgenlik kat sayısı ( 0.33 – 0.80 kcal / mh 0C ) normal betondan 5-7 kat daha fazladır. Bu özelliğinden dolayı da büyük çapta ısı ve enerji tasarrufu sağlamaktadır.
Ponzanın gözenekli yapısından dolayı, ponzadan üretilen yapı elemanlarının ısı yalıtımı diğer malzemelerden üretilenden çok daha fazladır. ponza ürünleri kullanılarak inşa edilmiş yapıların yüksek değerlerde ısı izalasyonu sağlaması yapı kullanımında ısıtma ve soğutma giderlerini önemli ölçüde düşürmektedir. Ayrıca ses yalıtımında gösterdiği mükemmellik yapılarda ek konfor sunmaktadır. Ponza ürünlerinden elde edilen hafif yapı elemanları içerisinde, kat betonlarında kullanılan asmolende bulunmaktadır. Ayrıca ponza taşı yapılarda, temel dolgu maddesi ve çatı izalasyon malzemesi olarakta kullanılmaktadır. Ponzanın yapılarda sağladığı avantajlar Şok emici özelliğiyle Depreme karşı dayanıklılık Hafifliği nedeni ile Temelde daha ucuz maliyet ve demir kullanımı Yüksek yangın dayanıklılığından dolayı Daha güvenli Yüksek termal dayanıklılığından dolayı Isıtma ve soğutmada daha az harcama Maximum Ses izolasyonu sebebiyle Kullanılan mekanda konfor Sıvaya iyi yapışır. Kolay İşçilik nedeni ile Daha düşük maliyet Buzlanmaya dayanıklı Donma meydana geldiğinde zarar görmez
Tarımda Ponza Kullanımı:
Volkanik topraklar kendi doğal yapısı ile birlikte, çürüyen bitkiler , insan ve hayvan yaşamının sağladığı ek besinlerle, bitki yetiştirmek için çok elverişli bir ortam sağlamaktadır. Ponza taşının %85 oranında gözenekli olması hafif yoğunluk özellikleri göstermesine neden olur. ponza taşının en küçük birimi dahi irili ufaklı birçok gözeneklerle doludur. Ponza taşı toprağı daha gözenekli bir hale getirirek havalandırır. Ayrıca toprağın özelliklerini ıslah etmek ve suni gübrenin topaklaşmasını engellemek amacı ile kullanılmaktadır. Ponza, toprak olarak seralarda, turunç yetiştirilen bölgelerde, meyvalıklarda, çim sahalarda ve tüm tarım bölgelerinde kullanılmakta olup, uygulama sonuçları mükemmeldir. Ponzanın tarımda sağladığı avantajlar Mükemmel havalandırma sağlar Tekrar tekrar kullanılabilir Zamanla çekmez ve topaklanmaz Besin ayarlaması kontrolu kolaydır Mantar, böcek gibi zararlı unsurları barındırmaz Kolay sulanır Çürümez Kötü kokular üretmez pH Nötr dür. (6-7)
Yapı Restorasyonlarında Ponza Kullanımı:
Bugün bir çok gelişmiş ülke tarihi binalarının kirlenmiş cephe temizliğini kumlama yönteminde kum yerine ponza taşı kullanarak yapmaktadır. Ponza taşı yumuşak aşındırıcı özelliğinden dolayı bina yüzeyine hasar vermeden temizliğini yapmaya imkan vermektedir.
Filtrasyon Amaçlı Ponza Kullanımı:
İçme suyunun filtrasyonu için saf ponza taşı kullanılabilmektedir. Ponza insan sağlığını tehdit edecek hiç bir element içermez. Ponza genellikle iki katmanlı filtrelerde hafifliğinden ötürü birincil arıtma amacıyla kullanılırken, alttaki diğer tabaka ponza tarafından yakalanamayan küçük maddeleri süzer.
Kozmetikte Ponza Kullanımı:
Topuk taşı olarak bidiğimiz ürünün hammaddesi yine ponzadır. Ayrıca ponza taşından elde edilen ürünler, başta sabun mamüllerinde olmak üzere, diş macunlarında, diş temizleme tozlarında ve kremlerde yaygın olarak kullanılmaktadır.
Cam Sektöründe Ponza Kullanımı:
Televizyon tüpü düzeltme – cam cilalama – kesik cam tamamlama malzemesi olarak yine ponza ürünleri kullanılmaktadır.
Elektronik Sektöründe Ponza Kullanımı:
Devre plaketlerini temizlemede yumuşak aşındırıcılık özelliğinden dolayı ponza ürünleri tercih edilmektedir.
Boya Sektöründe Ponza Kullanımı:
Kaleterasit, ses izole edici duvar boyası, motifli boya için astar macunu düzeltme gibi alanlarda ponza ürünleri kullanılmaktadır.
Kimya Sektöründe Ponza Kullanımı:
Ponza taşı kimya sektöründe, kimyasal taşıyıcı ve filtrasyon malzemesi olarak kullanılmaktadır.
Metal ve Plastik Sektöründe Ponza Kullanımı:
Temizleme ve cilalama – titreşim özelliği olan malzemeler yapımında – elektriksel kaplama – kalıpların temizlenmesinde kullanılmaktadır.
Mobilya Sektöründe Ponza Kullanımı:
Cilalama ve resim çerçevelerinde motif vermede yine aşındırıcı özelliğinden yararlanılmaktadır.
derya kurtulus
İzmirdeyim ve ponza taşı arıyorum nerde bulabilirim
Kerim Usta
Sadece bilgi paylaşımıdır.konuyla uzaktan yakından ticari bir bağlantının yoktur.İyi çalışmalar dilerim.