Osmanlı Devleti’nin idari taksimat bakımından en büyük ünitesi eyaletlerdir. Osmanlı Ülkesi, beylerbeyilik, eyalet ve vilayet olarak adlandırılan büyük idari ünitelere ayrılmış ve bu üniteler ise, sancak ve livalara bölünmüştür. Liva ve sancakları mutasarrıf yöneterdi.
Eyaletler önceleri beylerbeyiler, daha sonraları hem beylerbeyi hem vezirler idaresinde bulunurdu. Beylerbeyi ve vezirler valilerden çok daha yetkili idiler. Eyalet valileri mülki memurlar da değillerdi. Eyalet valilerine Emiru’l Umera da denilirdi. Eyalet sancaklardan meydana gelirdi.
Eyalet, kelime olarak “iyala” yani hükmetmek anlamına gelmektedir. Selçuklular devrinden itibaren kullanılmıştır. Osmanlı Devlet’inde 16.Yüzyılda “eyalalet” özel durumu olan sancakları ifade etmek için kullanılıyordu. Aslında terim olarak ,Osmanlılarda “vilayet” ile “eyalet” arasında 17. yüzyıldan sonra pek fark görülmüyordu. Eyaletin başında olan yönetici vali diye anılıyordu.
Eyaletler,saha ve genişilik itibariyle genellikle vilayetlerdan daha büyük yerlerdi. Osmanlı Ülkelerinde bazen on beş şehir, sancak olarak bir eyalete bağlı olabiliyordu. Eyaletlerin kendilerine mahsus bütçeleri, askeri birlikleri, idari işleri ve özel durumları bulunabilirdi.
Eyaletler Salyaneli (Yıllıklı) ve Salyanesiz (Yıllıksız) eyaletler olarak iki kısma ayrılırdı. Yıllık olarak devlete vergi verenlere salyaneli,vergi toplanmayanlara ise salyanesiz denilmekteydi. Senelik olarak toplanan vergiler, beylerbeyi, sancak ve askerlerin maaşları dağıtıldıktan sonra artan kısım devlet hazinesine gönderilirdi.
Salyaneli Eyaletler
- Mısır Beylerbeyliği
- Trablus-Sam Beylerbeyliği
- Halep Beylerbeyliği
- Bagdat Beylerbeyliği
- Basra Beylerbeyliği
- Musul Beylerbeyliği
- Trablus-garp Beylerbeyliği
- Bingazi Beylerbeyliği
- Hicaz Beylerbeyliği
- Yemen Beylerbeyliği
- Rakka Beylerbeyliği
- Habeş Beylerbeyligi
- Lahsa Beylerbeyliği
Salyanesiz Eyaletler
- Anadolu Beylerbeyliği
- Rumeli Beylerbeyliği
- Karaman Beylerbeyliği
- Rum Beylerbeyliği
- Trabzon Beylerbeyliği
- Diyar-ı Bekr Beylerbeyliği
- Dülkadir Beylerbeyliği
- Cezayir Bahriye Beylerbeyliği
- Kars Beylerbeyliği
- Erzurum Beylerbeyliği
- Cezair-i Bahr-i Sefid Beylerbeyliği
- Bosna Beylerbeyliği
- Budin Beylerbeyliği
- Van Beylerbeyliği
- Kıbrıs Beylerbeyligi
- Tunus Bahriye Beylerbeyliği
- Şehr-i Zor Beylerbeyliği
- Çıldır Beylerbeyliği
- Kefe Beylerbeyliği
- Özü Beylerbeyliği
Kaynak:
- Osmanlı Yönetiminde Irak ve Suriye -Profesör Dr.Remzi Kılıç
- Vikipedi
- Osmanlı medeniyeti
- Berat Kandili: Dualarla Gönüllerin Aydınlandığı Gece - 13 Şubat 2025
- Teknoloji Terimleri: Önemli Kısaltmalar ve Anlamları - 11 Şubat 2025
- Lao Tzu: Taoizmin Bilgesi ve Yolun Felsefesi - 10 Şubat 2025