Çapa ve Çıpa Nedir?

Çapa kelimesi ilk olarak Akdeniz’deki Cenevizli ve İspanyol denizciler tarafından kullanılmaya başlanmakla birlikte etimolojik kökeni tam olarak açıklığa kavuşturulamamıştır. Türkçe ve yabancı diller arasında iki farklı kullanım biçimi vardır.

Bunlardan ilki, genellikle Türkçe kaynaklarda ifade edilen gemi demiri anlamıdır. Bu anlamda kullanılan çapa kelimesinin, yabancı kaynaklarda aynı manayı içerecek şekilde bulunmaması ve İngilizce olarak bu anlamda sadece “anchore” kelimesinin kullanılması, gemi demiri anlamında kullanılan çapa kelimesinin kaynağını Türkçe’den aldığı kanısını uyandırmaktadır. Zira, tarım alanında toprağı kazmak amacıyla kullanılan çapa aletinin uç kısmındaki kıvrımın, aynen gemi demirinin gagasına benzemesi sebebiyle, halk dilinde bu anlamı da içerecek şekilde kullanılabileceği fikri ortaya çıkmaktadır.

İkinci kullanımı ise İtalyan ve Yunan Kökenli Türkçe Deniz Terimleri adlı kitapta, “Temel olarak kalın döşemelik ya da kaplamalık tahta anlamına gelmektedir.” ifadesiyle açıklanmaktadır. Türkçe dokümanlarda ise bu anlam karşılığında “Çapa Tahtası” tabiri kullanılmakta olup Lütfü GÜRÇAY’ın Gemici Dili adlı kitabında, “Su kesiminin biraz aşağısından itibaren top ambarı lumbarına kadar vurulan en kalın dış kaplamalardır.” kelimeleri ile tarif edilmektedir.

Çıpa, Çipa, Çıpo, Çipo kelimeleri ilk olarak 15’nci yüzyılda Akdeniz Bölgesi’ndeki denizciler tarafından kullanılmaya başlanmış ve daha sonra bütün dünyaya yayılmıştır. Her dört kelime de aynı anlama gelmektedir. Buna göre Çıpa, Çipa, Çıpo, Çipo kelimeleri demirin ana gövdesine dik olarak üst kısmında yer alan ve zemine tutunmasına yardımcı olan demir çubuk anlamına gelmektedir.

1. Mapa : Ring
2. Çıpa : Stock
3. Gövde: Shrank
4. Gaga : Bill
5. Tırnak : Fluke
6. Kol : Arm
7. Boğaz : Throat
8. Taç : Crown