Asurluların Yaşadığı Yerler
Asurlular, aslen Kuzey Irak’ta, Dicle kıyısında bulunan Aşur/Asur (Qalat Şarqat) şehri ve çevresinde yaşayan bir Sami toplulukken özellikle MÖ 2000 sonrası doğu-batı arası global ticaretten faydalanarak gelişmiş ve topraklarını genişleterek ülkelerini bir imparatorluğa dönüştürmüş eskiçağ halkıdır. Başkentleri Ninova’dır. Mutlak monarşi ile yönetilmişlerdir.
İlkçağda, Ortadoğu’nun en büyük imparatorluklarından birinin merkezi olmuştur. MÖ. 2. binyıl’ın başından itibaren özellikle Anadolu’da koloniler kurmuş, Anadolu’ya yazıyı taşımışlardır.
Asur ülkesi, önceleri Babil’e, MÖ 2. binyılın büyük bölümü boyunca Mitannilere bağımlı kalsalar da MÖ 14. yüzyılda bağımsızlıklarını kazanmış ve Fırat’a kadar topraklarını genişleterek buralara yerleşmişlerdir. Daha sonra Mezopotamya’da, Anadolu’nun güneydoğusunda, zaman zaman da Suriye’nin kuzeyinde büyük güç kazanmışlardır.
Asurlular İştar Kapısı
Ama I. Tukulti-Ninurta’nın ölümünden (M.Ö. 1208) sonra gerileme dönemine girdi. M.Ö. 11. yüzyılda I. Tiglat-Pileser zamanında kısa süre yeniden eski gücüne kavuştuysa da, bunu izleyen dönemde hem Asur Krallığı, hem de düşmanları, yarı göçebe Aramilerin akınlarıyla yıprandı.
M.Ö. 9. yüzyılda Asur kralları sınırlarını yeniden genişletmeye başladılar; MÖ 8. yüzyılın ortasından MÖ 7. yüzyılın sonuna değin III. Tiglat-Pileser, II. Sargon (Şarrukin) ve Sinahheriba (Sanherib) gibi güçlü kralların önderliğinde Basra Körfezinden Mısır’a kadar uzanan toprakları egemenlikleri altında birleştirerek günümüzde Yeni Asur İmparatorluğu olarak adlandırılan bir imparatorluk kurdular. Son büyük Asur kralı, Asurbanipal’di. Aurbanipal, Elâm’ı geçerek buranın halkını yok etmiştir.
Bu dönemde sanatta büyük bir gelişme olduğu bilinmekteyse de, hükümdarlığın son yılları ve M.Ö. 627’deki ölümünü izleyen dönemin olayları karanlıkta kalmıştır. Asur Krallığı M.Ö. 612-609’da Keldanilerin ve Medlerin ortak saldırılarıyla yıkıldı.
İmparatorluğun çökmesiyle birlikte Asur halkı da tarihi kayıtlardan silinir. Son olarak Harran ve çevresinde yaşadıkları bilinmmekle birlikte kayıtlarda yeralmasa da eski imparatorluk topraklarında daha sonraki yüzyıllarda da yaşamlarını sürdürdükleri ve zamanla bölgenin diğer halkları içinde eriyip gittikleri aşikardır.
Zalimlikleri ve savaştaki atılganlıklarıyla tanınan Asurlular, anıtsal yapılar da bıraktılar. Ninive, Asur, Kalah (Nimrud), Dur Şarrukin (Horsâbad) ve başka yerlerde bulunan kalıntılar, Asurların mimarîdeki ustalığını göstermektedir. Günümüzde bazı Süryani toplulukları Asurluların soyundan geldiklerini iddia etmektedirler.
Asur Kralları
Çadırlarda yaşayan krallar
- Tudiya
- Adamu
- Yangi
- Suhlamu
- Harharu
- Mandaru
- Imsu
- Harsu
- Didanu
- Hanu
- Zuabu
- Nuabu
- Abazu
- Belu
- Azarah
- Ushpia
- Apiashal
Babaları bilinen krallar
- Apiashal, Ushpia’nın oğlu
- Hale, Apiashal’ın oğlu
- Samani, Hale’nin oğlu
- Hayani, Samani’nin oğlu
- Ilu-Mer, Hayani’nin oğlu
- Yakmesi, Ilu-Mer’in oğlu
- Yakmeni, Yakmesi’nin oğlu
- Yazkur-el, Yakmeni’nin oğlu
- Ila-kabkabu, Yazkur-el’in oğlu
- Aminu, Ila-kabkabu’nun oğlu
- Kavimleri bilinmeyen krallar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Sulili, Aminu’nun oğlu
- Kikkia (MÖ 2000-MÖ 1985)
- Akiya (MÖ 1985-MÖ 1970)
- I. Puzur-Ashur (MÖ 1970-MÖ 1960)
- Shallim-ahhe (MÖ 1960-MÖ 1945)
- Ilushuma (MÖ 1945-MÖ 1906) (Güney Mezopotamya’ya yayıldı)
- I. Erishum (MÖ 1906-MÖ 1867)
- Ikunum (MÖ 1867-MÖ 1860)
- I. Sargon (MÖ 1860-MÖ 1850) (Nimud tapınağı/kalesinde hükmetti)
- II. Puzur-Ashur (MÖ 1850-MÖ 1830)
- Naram-Sin (MÖ 1830-MÖ 1815)
- II. Erishum (MÖ 1815-MÖ 1809)
- I. Shamshi-Adad (MÖ 1809-MÖ 1781)
- I. Ishme-Dagan (MÖ 1780-MÖ 1741)
- Mut-Ashkur (MÖ 1730-MÖ 1720)
- Rimush (MÖ 1720-MÖ 1710)
- Asinum (MÖ 1710-MÖ 1706)Nasir-Sin
- Sin-namir
- Ibqi-Ishtar
- Adad-salulu
- Adasi
- Belu-bani (MÖ 1700-MÖ 1691)
- Libaia (MÖ 1690-MÖ 1674)
- I. Sharma-Adad (MÖ 1673-MÖ 1662)
- Iptar-Sin (MÖ 1661-MÖ 1650)
- Bazaia (MÖ 1649-MÖ 1622)
- Lullaia (MÖ 1621-MÖ 1618)
- Shu-Ninua (MÖ 1615-MÖ 1602)
- II. Sharma-Adad (MÖ 1601-MÖ 1598)
- III. Erishum (MÖ 1598-MÖ 1586′)
- II. Shamshi-Adad (MÖ 1567-MÖ 1561)
- II. Ishme-Dagan (MÖ 1561-MÖ 1545)
- III. Shamshi-Adad (MÖ 1545-MÖ 1529)
- I. Ashur-nirari (MÖ 1529-MÖ 1503)
- III. Puzur-Ashur (MÖ 1503-MÖ 1479)
- I. Enlil-nasir (MÖ 1479-MÖ 1466)
- Nur-ili (MÖ 1466-MÖ 1454)
- Ashur-shaduni (MÖ 1454)
- I. Ashur-rabi (MÖ 1453-MÖ 1435)
- I. Ashur-nadin-ahhe (MÖ 1435-MÖ 1420)
- II. Enlil-nasir (MÖ 1420-MÖ 1414)
- II. Ashur-nirari (MÖ 1414-MÖ 1407)
- Ashur-bel-nisheshu (MÖ 1407-MÖ 1398)
- Ashur-rim-nisheshu (MÖ 1398-MÖ 1390)
- Ashur-nadin-ahhe II (MÖ 1390-MÖ 1380)
Orta Asur Dönemi
- I. Eriba-Adad (MÖ 1380-MÖ 1353)
- Ashur-uballit I (M.Ö. 1353-M.Ö. 1317)
- Enlil-nirari (M.Ö. 1317-M.Ö. 1307)
- Arik-den-ili (M.Ö. 1307-M.Ö. 1295)
- Adad-nirari I (M.Ö. 1295-M.Ö. 1263)
- Shalmaneser I (M.Ö. 1263-M.Ö. 1233)
- Tukulti-Ninurta I (M.Ö. 1233-M.Ö. 1196)
- Ashur-nadin-apli (M.Ö. 1196-M.Ö. 1193)
- Ashur-nirari III (M.Ö. 1193-M.Ö. 1187)
- Enlil-kudurri-usur (M.Ö. 1187-M.Ö. 1182)
- Ninurta-apal-Ekur (M.Ö. 1182-M.Ö. 1179)
- Ashur-Dan I (M.Ö. 1179-M.Ö. 1133)
- Ninurta-tukulti-Ashur (M.Ö. 1133)
- Mutakkil-nusku (M.Ö. 1133)
- Ashur-resh-ishi I (M.Ö. 1133-M.Ö. 1115)
- Tiglath-Pileser I (M.Ö. 1115-M.Ö. 1076)
- Asharid-apal-Ekur (M.Ö. 1076-M.Ö. 1074)
- Ashur-bel-kala (M.Ö. 1074-M.Ö. 1056)
- Eriba-Adad II (M.Ö. 1056-M.Ö. 1054)
- Shamshi-Adad IV (M.Ö. 1054-M.Ö. 1050)
- Ashur-nasir-pal I (M.Ö. 1050-M.Ö. 1031)
- Shalmaneser II (M.Ö. 1031-M.Ö. 1019)
- Ashur-nirari IV (M.Ö. 1019-M.Ö. 1013)
- Ashur-rabi II (M.Ö. 1013-M.Ö. 972)
- Ashur-resh-ishi II (M.Ö. 972-M.Ö. 967)
- Tiglath-Pileser II (M.Ö. 967-M.Ö. 935)
- Ashur-Dan II (M.Ö. 935-M.Ö. 912)
Yeni Asur Dönemi
- II. Adad-nirari (MÖ 912 – MÖ 891)
- II. Tukulti-Ninurta (MÖ 891 – MÖ 884)
- II. Ashur-nasir-pal (MÖ 884 – MÖ 859)
- III. Şalmanezer (MÖ 859 – MÖ 824)
- V. Shamshi-Adad (MÖ 822 – MÖ 811)
- III. Adad-nirari (MÖ 811 – MÖ 783)(Semiramis), vekaleten, (MÖ 811 – MÖ 805)
- IV. Şalmanezer (MÖ 783 – MÖ 773)
- III. Ashur-Dan (MÖ 773 – MÖ 755)
- V. Ashur-nirari (MÖ 755 – MÖ 745)
- III. Tiglat-Pileser (MÖ 745 – MÖ 727)
- V. Şalmanezer (MÖ 727 – MÖ 722)
- II. Sargon (MÖ 722 – MÖ 705)
- Sanherib (MÖ 705 – MÖ 681)
- Esarhaddon (MÖ 681 – MÖ 669)
- Asurbanipal (MÖ 669 – MÖ 631 ya da MÖ 627)
- Ashur-etil-ilani (MÖ 631/MÖ 627 – MÖ 623) (631-627 yılları arasında babası Ashurbanipal yerine vekillik yapmıştır)
- Sin-shumu-lishir (MÖ 623)
- Sin-shar-ishkun (MÖ 623 – MÖ 612)
MÖ 612’de, Asur başkenti Nineveh Babillilerin eline geçti; Mısır’lılar tarafından desteklenen Asurlu bir general Harran’dan Asur yönetimini birkaç yıl daha sürdürdü. Bu kişi Ashur-uballit II idi.
- II. Ashur-uballit (MÖ 612- MÖ 609)
Kaynak:
- Wikipedi
- Seni Çok Özledim Ey Yar - 18 Ekim 2023
- Siyah Gecenin Hayalleri: Ergün Küçüktopçu - 7 Eylül 2022
- Ey Hira Yüreklim – Ergün Küçüktopçu - 31 Ağustos 2022