Ahilik Teşkilatı

Ahilik, Anadolu’da 13. yüzyılda ortaya çıkan ve Osmanlı’nın kuruluş döneminde yaygınlaşan bir esnaf örgütüdür. Ahilik sözcüğünün kökeni hakkında iki farklı görüş vardır. Birinci görüşe göre, Ahilik sözcüğü Arapça “ahi” kelimesinden gelir ve “kardeşim” anlamına gelir. Bu görüş, Ahiliğin Arap Fütüvvet Teşkilatı’ndan türediğini savunur. İkinci görüşe göre, Ahilik sözcüğü Türkçe “akı” kelimesinden gelir ve “eli açık, yiğit, cömert” anlamına gelir. Bu görüş, Ahiliğin Türk kültürüne özgü bir oluşum olduğunu savunur. Hangi görüşün daha doğru olduğu konusunda kesin bir kanıt yoktur.

Ahiliğin dinî yapısı ise, İslam’ın Hanefi mezhebi ve Alevi-Bektaşi inancını birleştiren bir yapıdır. Ahiliğin ananevi menşei Hz. Ali’ye dayanmaktadır. Ahiler, Hz. Muhammed, Hz. Ali, Hz. Salman-ı Farisi ve Hacı Bektaş-ı Veli’yi önder kabul ederler. Ahiler, Kur’an ve sünnete dayalı ahlaki kurallara uyarlar. Ahiler, Allah’ın birliğine, peygamberlerine, kitaplarına, meleklerine, ahiret gününe, kader ve kaza inancına sahiptirler.

Ahi Evran ve Ahilik Teşkilâtı’nın Kuruluşu

Ahi Evran, Bağdat’ta büyük üstadlardan ders alarak Arapların kurduğu Fütüvvet Teşkilatı’ndan etkilenmiştir. Ahi Evran, 1205 yılında Anadolu’ya gelmesinden kısa bir süre sonra ilk olarak Kayseri’de Ahilik Teşkilatı’nı kurmuştur. Böylece Anadolu’da köylere kadar yayılarak Anadolu’nun daha kısa sürede Türkleşip İslamlaşmasını sağlamıştır. Göçebe Türkmenler yerleşik hayata geçirilerek hem İslami uyum kolaylaşmış, hem de Türk şehirciliği hız kazanmıştır.

Ahilik, meslek erbabını ahlaki değerlere ve İslami prensiplere uymaya teşvik ederek İslam dininin yayılmasını ve Anadolu’da İslami değerlerin benimsenmesini sağlamıştır. Aynı zamanda ekonomik yardımlaşma ve dayanışmayı teşvik ederek ticaretin ve toplumsal bağların gelişmesine katkıda bulunmuştur.

Ahilik, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde Anadolu’nun sosyal, kültürel ve ekonomik hayatında önemli bir rol oynamıştır. Ahilik, Türkler’in Rönesansı olarak da adlandırılan bir kültür ve medeniyet hareketidir.

Ahiliğin 7 Kuralı Şunlardır:

• Cimrilik kapısını bağlamak, lütuf kapısını açmak
• Kahır ve zulüm kapısını bağlamak, hilim ve mülâyemet kapısını açmak
• Hırs kapısını bağlamak, kanaat ve rıza kapısını açmak
• Tokluk ve lezzet kapısını bağlamak, riyazet kapısını açmak
• Halktan yana kapısını bağlamak, Hak’tan yana kapısını açmak
• Herze ve hezeyan kapısını bağlamak, Marifet Kapısını açmak
• Yalan kapısını bağlamak, doğruluk kapısını açmak

Ahilik Teşkilâtı’nın Özellikleri Şunlardır:

• Ahilik Teşkilâtı, Anadolu’da Türkmenlerin İslamlaşmasını, yerleşik hayata geçmesini, sanat ve ticarette gelişmesini sağlamıştır.
• Meslek erbabını ahlaki değerlere ve İslami prensiplere uymaya teşvik ederek İslam dininin yayılmasını ve Anadolu’da İslami değerlerin benimsenmesini sağlamıştır .
• Kendi içerisinde çırak, kalfa ve usta olmak üzere bir hiyerarşiye sahiptir . Her Ahi, gerekli prensibi bilmek zorundadır .
• Ahilik Teşkilâtı, 32 ana sanat dalına bölünmüştür. Her sanat dalının kendi kuralları, kıyafetleri, sembolleri ve törenleri vardır.
• Ahilik Teşkilâtı, kendi eğitim sistemine sahiptir. Ahiler, hem mesleki hem de dini bilgileri öğrenirler. Ayrıca şiir, müzik, spor ve sanat gibi alanlarda da yetkinlik kazanırlar.
• Ahilik Teşkilâtı, kendi adalet sistemine sahiptir . Ahiler, aralarında çıkan anlaşmazlıkları kendi içlerinde çözerler. Ayrıca devletin kanunlarına da saygılı olurlar .
• Ahilik Teşkilâtı, kendi dayanışma sistemine sahiptir . Ahiler, birbirlerine karşı kardeşlik, yardımseverlik, cömertlik, dürüstlük gibi ahlaki değerleri gösterirler. Ayrıca fakir, yetim, öksüz ve kimsesizlere de yardım ederler.

Ahilik teşkilâtı 3 dereceli bir düzene dayanır. Her kapı üç dereceyi içerir. Bu dereceler şöyle sıralanır:

Yiğit: Ahiliğe girmek isteyenlerin ilk aşamasıdır. Yiğitler, Ahilik teşkilatının kurallarını, ilkelerini ve geleneklerini öğrenirler. Ayrıca mesleklerinde çıraklık eğitimi alırlar.

Yamak: Yiğitlik aşamasını tamamlayanlar, yamak olurlar. Yamaklar, ustaların yanında çalışarak mesleklerinde kalfalık seviyesine ulaşırlar. Ayrıca Ahilik teşkilatının  prensibini ezberlerler.

Çırak: Yamaklık aşamasını tamamlayanlar, çırak olurlar. Çıraklar, mesleklerinde ustalık seviyesine ulaşırlar. Ayrıca Ahilik teşkilatının törenlerine katılırlar.

Kalfa: Çıraklık aşamasını tamamlayanlar, kalfa olurlar. Kalfalar, mesleklerinde ustalık belgesi alırlar. Ayrıca Ahilik teşkilatının faaliyetlerine katkıda bulunurlar.

Usta: Kalfalık aşamasını tamamlayanlar, usta olurlar. Ustalar, mesleklerinde kendi işyerlerini açabilirler. Ayrıca Ahilik teşkilatının yönetimine seçilebilirler.

Ahi: Ustalık aşamasını tamamlayanlar, ahi olurlar. Ahiler, mesleklerinde ve Ahilik teşkilatında en yüksek seviyeye ulaşırlar. Ayrıca Ahilik teşkilatının liderleri ve önderleri olurlar.

Halife: Ahi olanlar arasından seçilenler, halife olurlar. Halifeler, Ahilik teşkilatının bölgesel temsilcileridir. Ayrıca Ahilik teşkilatının kurallarını ve geleneklerini korurlar.

Şeyh: Halife olanlar arasından seçilenler, şeyh olurlar. Şeyhler, Ahilik teşkilatının şehirdeki en yetkili kişileridir. Ayrıca Ahilik teşkilatının dini ve ahlaki rehberleri olurlar.

Şeyh-ül Meşayıh: Şeyh olanlar arasından seçilenler, şeyh-ül meşayıh olurlar. Şeyh-ül meşayıhlar, Ahilik teşkilatının en üst düzeydeki liderleridir. Ayrıca Ahilik teşkilatının bütün şeyhlerine başkanlık ederler.

Günümüzde ahilik, eski canlılığını yitirmiş olsa da, esnaf ve sanatkarlar arasında mesleki etik ve dayanışma ilkeleri hala önemini korumaktadır1. Ayrıca, Türkiye’de çeşitli yerlerde ahilikle ilgili etkinlikler ve törenler düzenlenerek bu kültürel miras canlı tutulmaya çalışılmaktadır,

Kerimusta.com/ Kerim Yarınıneli

Kaynak:

• Ahilik – Vikipedi. .
• Osmanlı Devletinin Kuruluşunda Ahiler ve Ahilik Kurumunun Rolü. .
• Ahilik Web Sitesi.
• Ahilik Nedir? Ahilik Teşkilatı Hakkında Bilgi – Kültürel Bellek.
• AHÎLİK – TDV İslâm Ansiklopedisi