Ya güzel bir şey söyle ya da…..
‘Normal konuşma dili büyük oranda parçalardan, yanlış başlangıçlardan, konuşma dilinin temelini oluşturan idealleştirilmiş biçimlerin harmanlarından ve diğer tahrifatlarından oluşur. Bununla beraber çocuk, konuşma dilinin temelini oluşturan bu [idealleştirilmiş biçimi] öğrenir. Bu olağanüstü bir olgudur. Şunu da unutmayalım ki, çocuk bu [idealleştirilmiş biçimi] sistemli bir eğitim olmadan oluşturur, bu bilgiyi birçok başka alanda karmaş bir zêkaya dayalı başarılar elde edemeyecek bir durumdayken edinir ve bu başarı zêkadan görece bağımsızdır… (Dilbilimci Noam Chomsky, 1969)
Dil, insan canlısının yegane iletişim aracı. Ses birimlerinden sözcüklere, sözcüklerden kelime öbeklerine ve nihayet cümlelere dökülüp istediğimiz, istemediğimiz ve ifade edebilmemizin başta gelen en insansı yeteneğimiz.
Anne karnında duymaya başlıyoruz önce, ama yalnızca düşük frekanslıları; yüksek frekanslı sesler filtreden geçirilip dışarda bırakılır, tıpkı komşumuzun müzik seti gibi. Duvarlar yalnızca düşük frekanslı seslerin geçmesine izin verir, bum-bum seslerinin.Fetüs annesinin kalbinden gelen nabız atışlarını veya bağırsaklarından gelen gurultuları da duyar; bu sesler fetüsün dışarıdan gelen seslere yoğunlaşmasına engel olabilir. Kelimelerimizi dölleyen ses kategorilerimiz, ebeveynlerimizi, kardeşlerimizi ve televizyon sesini dinleme deneyimlerimizle biçimlenir. Bebek kelimenin tam anlamıyla, duyduğu dilin niteliklerine göre kendini ayarlar. Özellikle de geniş kategoriler oluşturup, konuşan kişilerin birtakım sesleri farklı şekillerde telaffuz etmesi durumuyla baş etmeyi öğrenir. Bu öğrenme süreci içinde bebek, konuşma seslerinde (”ses birimleri”nde) daha önce algılayabildiği ince farklılıkları fark etme yeteneğini kaybeder. Zihninde ses birimlerinin modellerini oluşturur ve ufak çeşitlemeleri göz ardı eder.
Ses kategorilerine sahip olmak, içinde büyümediğiniz bir dili dinlerken bazı sorunlara neden olabilir. Örneğin Japon’ ya bebekler /r/ ve /I/ arası bir harfi öğrenirler.Böyle bir kategori oluşturmak bu harfin çevresindeki varyasyonları yok saymayı öğrenmek demektir. Bu yüzden Japonlar İngilizcedeki /r/ veya /I/ harfi ile karşılaştıklarında ikisinin arasındaki Japon harfini duyma eğilimindedirler. Yani iki harfin aynı şey olduğunu düşünürler. Yetiştiriliş biçimimiz gereği çoğumuz Hintçe ve Poretkizcedeki benzer ses birimleri arasındaki farkı da duymayız. Aradaki farkı duyamazsak telaffuzumuzu
düzeltemeyiz.
Bebeklik dönemindeki bu yerel konuşma seslerine alışma sürecinden sonra çeşitli dil özellikleri gelişir. Agulamalar ve çok geçmeden temel bir söz dağarı oluşacak, ikinci yılında iki-üç sözcüklü cümleler, üçüncü yılında ise söz dizimleri ve daha karmaşık cümleler kuracak. Böyle böyle hikayeler ve başka okuma parçaları ilgisini çekmeye başlayacak ve okumayı öğrenecek.
Dil korteksi, duyduğu şeylerin doğal kategorileri çerçevesinde kendini örgütler ve yeni öğrenim dizileri oluşturma devam eder. (Hatta iki yaşından önce sol beyin- dil sol beyin tarafından yönetilir ve merkezi SOL BEYİNDİR. Aritmetik işlemlerin yapıldığı sol beyin, dil ve dil becerilerinin tüm kategorilerini de kapsar. Sanıldığının aksine ‘sözelci’ler beyinlerinin ağırlıklı sol kısmını kullanırlar- hasarı geçiren çocukların çoğu kullanışlı bir dil geliştirebiliyorlar. Sağ beyin, hasarlı olan sol beynin işlevlerini de yüklenir; beyin tamamen yeniden örgütlenir ve konuşma akıcı normal seyrinde devam eder. Sağ beynin telafi yeteneği, çoğumuzda okul öncesi yıllarda yok olur.)
Yeni bir insan, yeni bir hayat böylelikle ”Dil” ile doğmuş olur.
Farkettiniz mi?;
Dil öğrenmenin, bilimsel anlamda önce duymak ile başladığını.
Anne baba ve öğretmenler, sürekli yardım etmezlerse çocukların dili asla öğrenemeyeceklerini sanırlar. Ama dilin öğrenilen kısmının zorunlu olarak edinilen kısmından fazla olmadığını, çocukların budama ve düzeltme olmadan da dili muhtemelen öğrenebileceğini rahatlıkla söyleyebiliriz.Çocuklar cümle oluşturma kurallarını sırf gözlemle öğrenirler. Çocuklar 18 ay ile 36 ay arasındaki dönemde, özellikle çevrelerinde konuşulan cümlelerin temelini oluşturan yapı kurallarını öğrenmeye meyillidirler. Konuşmanın kısımlarını anne babalarından daha iyi açıklayamıyor veya bir cümlenin yapısını onlardan daha iyi ortaya koyamıyor olabilirler, ama bu bilgiler beyinlerine iyice yerleşiyormuş gibi bir halleri vardır.
Bu biyolojik eğilim o kadar kuvvetlidir ki, çocuklar yeni bir dil bile icat ederler. Sağır çocukların oyun arkadaşlarıyla kendilerine özgü işaret dili (”ev dili”) icat ettikleri bilinir. Dilbilimci Derek Bickerton, çocukların anne babaları konuşurken duydukları ilkel karma dillerden yeni diller icat edebildiklerini göstermiştir. Karma diller tüccarlar, turistler ve ‘misafir işçiler’ (eski zamanlarda da köleler) tarafından kullanılan ortak sözdağarlarıdır; bu sözcüklere genellikle jestler de eşlik eder; turist İspanyolcası konuşmaya çalışırken bende de olduğu gibi. Laf doladırıldığı için, kısacık bir şey söylemek çok uzun zaman alır.
Kroel diller, kendi sözdizimleri olan; ‘kim kime neyle ne yaptı’ modellerini bir zihinden ötekine çabucak aktarabilen hakiki dillerdir. Karma dil konuşan çocuklar duydukları ortak sözdağarını alıp buna bir sözdizimi oluşturuyor gibi görünüyor, gerçi oluşturdukları bu sözdizimi anne babalarının anadilinin sözdizimi olmak zorunda değildir. Çocuklar ister istemez hakiki bir dil icat ederler. Çocuğun beyninin sözdizimine önceden hazır olduğuna işaret eden en iyi veridir bu. Karma dillerle kıyaslandığında hakiki bir dil, daha az sözcükle karmaşık kavramlar aktarılabilir. Ek anlam düzeylerine ulaşmak amacıyla sözcükleri birbirleriyle ilişkilendirmeyi sağlayan karmaşık kurallara sahip olmasından kaynaklanır bu.
Birinin kurduğu karmaşık cümleyi anlamak çok daha kolaydır, çünkü insan çok iyi tahmin edebilir. Parça parça kelimelerden ne üzerinde konuştuğunun ana temasını çok rahat anlayabiliriz. Dil gelişimindeki kritik dönemlerde fırsatları kaçıran çocukların dil konusunda geri kaldıkları gözlemlenmiştir. Bu kritik dönemler, agulama zamanlarında desteklenmeyen çocuklar ve sürekli soru soran soru çağı (4-7 yaş) çocuklarının geri dönütle beslenmediği zamanlardır. Her soru bir fırsat penceresidir; yanıtlanmayan ya da geçiştiren her soruda bu fırsat penceresi kapanır ve çocuğun dili güdük kalır.
Herkes Cennete Gitmek İster ama Hiç Ölmeden Cennete Gidilir mi?